Pháp luật đất đai không đề cập tuổi được cấp Giấy chứng nhận
Một trong những trường hợp Luật quy định người sử dụng đất có thể là hộ gia đình, cá nhân...và đối tượng được cấp GCNQSDĐ là người được chuyển đổi, nhận chuyển nhượng, được thừa kế, nhận tặng cho quyền sử dụng đất (Điều 9, 49Luật Đất đai năm 2003). Nghị định số 88/2009/NĐ-CP và Thông tư số: 17/2009/TT-BTNMT Quy định về GCNQSDĐ, quyền sở hữu (QSH) nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất quy định: nếu cấp cho cá nhân thì ghi là “Ông” hoặc “Bà”, sau đó ghi họ tên, năm sinh, số giấy chứng minh nhân dân nếu có, địa chỉ thường trú. Như vậy, cá nhân ở đây được hiểu là công dân Việt Nam ở trong nước hay định cư ở nước ngoài. Luật hoàn toàn không đề cập đến tuổi tối thiểu, hay tối đa được cấp GCNQSDĐ, QSH nhà và tài sản khác gắn liền với đất.
(Ảnh: Luật sư tư vấn pháp luật đất đai miễn phí ở xã Bãi Thơm, huyện Phú Quốc, Kiên Giang)
Áp dụng Bộ luật Dân sự năm 2005, cấp hay không cấp “Sổ đỏ”
Bộ luật Dân sự quy định chủ sở hữulà cá nhân, pháp nhân, chủ thể khác có QSH đối đối với tài sản, tức là: quyền chiếm hữu, quyền sử dụng, quyền định đoạt. Căn cứ xác lập QSH do lao động, chuyển QSH, được thừa kế...Mọi cá nhân đều có năng lực pháp luật dân sự như nhau, tức là khả năng của cá nhân có quyền dân sự và nghĩa vụ dân sự. Người từ đủ 6 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi khi xác lập, thực hiện giao dịch dân sự phải được người đại diện theo pháp luật đồng ý, trừ giao dịch nhằm phục vụ nhu cầu sinh hoạt hàng ngày phù hợp với lứa tuổi hoặc pháp luật có quy định khác. Người từ đủ15tuổi đến chưa đủ 18tuổi có tài sản riêng bảo đảm thực hiện nghĩa vụ thì có thể tự mình xác lập, thực hiện giao dịch dân sự mà không cần phải có sự đồng ý của người đại diện theo pháp luật, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.Như vậy, người chưa thành niên (dưới 18 tuổi) cũng là đối tượng được xác lập QSH tài sản được hình thành từ thừa kế, tặng cho, chuyển nhượng...
Mỗi nơi một kiểu
Tuy pháp luật dân sự quy định dù ở độ tuổi nào công dân cũng có QSH tài sản, nhưng việc đứng tên trên GCNQSDĐ hay QSDĐ gắn liền với QSH nhà ởlại có rất nhiều cách hiểu khác nhau. Nơi thì cho rằng, đối với đất sản xuất nông lâm, ngư nghiệp phải có sức lao động để sản xuất nên tuổi trưởng thành (đủ 18 tuổi) mới được cấp; đất ở thì dưới 18 tuổi cấp cũng được, nhưng phải ghi tên người đại diện/giám hộ vào trong Giấy. Nhưng đại đa số cơ quan tài nguyên môi trường từ chối cấp GCN vì chưa có quy định...
Trước đây, huyện Phú Quốc (Kiên Giang) có trường hợp cha mẹ ra Tòa ly hôn thỏa thuận giao cho 2 con một số mảnh đất (khi ấy 2 cháu 4 - 6 tuổi). Sau khi bản án có hiệu lực, người mẹ đề nghị cấp GCNQSDĐ cho 2 con của mình như Tòa đã tuyên để đảm bảo quyền lợi sau này. Huyện đã được chấp nhận đề nghị ấy. Trong GCN, phần ghi cấp cho ông (bà) do người mẹ đứng tên (người đại diện hợp pháp), phần ghi chú là tên 2 cháu - người có QSDĐ; đồng thời hướng dẫn khi các cháu đủ 18 tuổi, có quyền đến Văn phòng Đăng ký QSDĐ làm thủ tục sang tên của mình. Trao đổi với chúng tôi về vấn đề này, anh Trần Văn Hoàng - Giám đốc Văn phòng Đăng ký QSDĐ huyện Phú Quốc cho biết: “Tôi ủng hộ quan điểm cấp GCN cho trẻ em; còn cấp như thế nào phải xin ý kiến cấp trên bằng văn bản vì: Nghị định số 88/2009/NĐ-CP và Thông tư số17/2009/TT-BTNMTchỉ quy định cấp GCNQSDĐ cho người sử dụng đất, chủ sở hữu nhà ở, tài sản khác gắn liền với đất và các tổ chức, cá nhân có liên quan. Trường hợp trên, người mẹ không phải là người có chung quyền sử dụng đất với 2 cháu nên cấp như vậy cũng chưa ổn”. Còn anh Trần Xuân Đạt, nguyên Trưởng phòng Tài nguyên - Môi trường (TNMT) huyện Gò Quao, người có thâm niên trong lĩnh vực đất đai lại có quan điểm không cấp GCN cho người chưa thành niên vì chưa có hướng dẫn. Anh Trương Văn Kết - Trưởng phòng TNMT thành phố Rạch Giá cho biết: cũng đã gặp trường hợp người đại diện, người giám hộ làm hồ sơ đề nghị trẻ em đứng tên trong GCNQSDĐ từ thừa kế, tặng cho, nhưng không giám giải quyết. Xin ý kiến Sở TNMT, Sở cũng chỉ dừng lại ở mức độ ghi nhận sự việc.
Thiết nghĩ khoảng trống và bất cập giữa các văn bản luật về QSH tài sản và QSDĐ trong thời gian tới sẽ được quy định cụ thể để bảo vệ quyền lợi chính đáng cho trẻ em, góp phần ổn định trật tự xã hội.
Bùi Đức Độ - Giám đốc Trung tâm Trợ giúp pháp lý nhà nước tỉnh Kiên Giang